Inleiding
In deze paragraaf staat de gemeentelijke treasuryfunctie centraal. Treasury is het vakgebied dat zich bezighoudt met de financiering en liquiditeit van een organisatie en de beheersing van de daaruit voortvloeiende financiële risico’s.
Onderdeel van deze paragraaf is de financieringsbehoefte, de verschillende risico’s en de beheersing hiervan.
Wettelijk kader
Artikel 212 van de Gemeentewet verplicht de gemeente de gemeentelijke regelgeving voor de financieringsfunctie vast te leggen. De gemeentelijke treasuryfunctie voert financiële taken uit binnen de kaders van de Wet financiering decentrale overheden (Fido), het Treasurystatuut 2023 en de Financiële verordening Aalsmeer 2023.
Schatkistbankieren
Het kan voorkomen dat de gemeente in een bepaalde periode overtollig geld heeft. Op dat moment heeft de gemeente meer geld op de bankrekeningen staan dan strikt noodzakelijk is. Als ze dat geld niet uitleent aan medeoverheden en de omvang is hoger dan een bepaald drempelbedrag, dan moet de gemeente dat geld aanhouden in ‘s Rijks schatkist. Dit wordt ‘verplicht schatkistbankieren’ genoemd. Het verplicht schatkistbankieren is in 2013 ingevoerd voor gemeenten, provincies, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen.
Het schatkistbankieren heeft een positief effect op de omvang van de staatsschuld, maar beperkt de gemeentelijke vrijheid om zelf een optimaal rendement na te streven op haar eigen liquiditeiten. Ook stelt de Wet Fido strenge eisen aan de kredietwaardigheid van tegenpartijen en de te gebruiken instrumenten.
Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet HOF)
Het totale financieringstekort van de Nederlandse overheid (EMU saldo) mag niet meer bedragen dan 3% van het bruto binnenlands product (bbp). Daar tellen ook gemeenten in mee. Om dit te regelen is in Nederland de Wet houdbare overheidsfinanciën (HOF) in 2013 vastgesteld. Op basis hiervan heeft het Rijk in een aparte regeling vastgesteld dat het EMU-saldo van alle decentrale overheden tezamen maximaal minus 0,4% van het bbp mag bedragen. Het aandeel van gemeenten hierin is maximaal minus 0,27% van het bbp.
Rentetoerekening
Aalsmeer kent een integrale financiering. Dit betekent dat er geen direct verband bestaat tussen een bepaalde investering en het aantrekken van financieringsmiddelen (zoals bij projectfinanciering het geval is). De totale gemeentelijke financieringskosten bestaan uit de externe rentelasten over de opgenomen geldleningen. De gemeente werkt met een omslagrentemethodiek. Dat wil zeggen dat de gemeentelijke financieringskosten via het programma Algemene dekkingsmiddelen worden toegerekend aan de overige gemeentelijke programma's op basis van de boekwaarde van desbetreffende investeringen op de balans.
Renteontwikkeling 2023
De kapitaalmarktrente (= langlopende financiering) voor rentevaste en lineaire leningen met een looptijd van tien jaar is eind 2023 uitgekomen op 2,266%. Eind 2022 was de rente 2,818%. De laatste twee maanden van 2023 daalde de kapitaalmarktrente, doordat de inflatie fors aan het dalen is en beleggers verwachten dat de centrale banken in 2024 hun rentes gaan verlagen.
In afwijking van 2022 liet de rente in 2023 minder sterke stijgingen zien. Begin 2022 was de rente nog 0%.
De rente op de geldmarkt (= kortlopende financiering) wordt voornamelijk bepaald door het rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB gebruikt de rentestand om te sturen op de inflatie. Het belangrijkste tarief van de ECB is de herfinancieringsrente. De herfinancieringsrente is in 2023 6 keer aangepast (tot 4,50%) De depositorente die de ECB hanteert is voor de geldmarkt de ondergrens. De depositorente is ultimo 2023 4%, met als gevolg hogere rentetarieven op (kas)geldleningen met een korte looptijd.
De ontwikkelingen op de kapitaalmarkt hebben ook invloed gehad op de rentebaten die wij van het Agentschap van de generale theasurie (onderdeel van het Ministerie van Financiën) in 2023 hebben ontvangen. De totale rente-inkomsten op de schatkist bedroegen in 2023 € 0,86 miljoen. De rente op de schatkist steeg in 2023 met bijna 2% tot 3,882%.